Sözde özne nedir?

Sözde Özne

Gerçek özne yüklemin bildirdiği işi yapan varlık veya kavramdır. Sözde özne ise yüklemde bildirilen işi yapmayan ancak yapılan işten etkilenendir. Her iki durumda da özne cümlenin öznesidir fakat gerçek özne de işi direkt yapar Sözde Özne de ise yapmaz sadece etkilenir.

Sözde Özne Nedir? Nasıl Bulunur?

Özneyi bulmak için kullanılan kim ve ne soruları bulunmaktadır. Kim sorusu insanlara kullanırken ne sorusu varlıklara kullanılmaktadır. Özne cümlenin içerisinde açık bir şekilde yazıyorsa bu özne gerçek özne olmaktadır. Aynı özne cümlenin içerisinde saklı konumdaysa bu da gizli özne olmaktadır. Sözde özne ise sadece edilgen eylemlerin yüklem olduğu cümlelerde bulunmaktadır. Eğer edilgen eylem cümle içerisinde yoksa sözde özne de olmamaktadır.

Örnek cümle: Sınıftaki masalar hazırlanmalı.

Çözüm: Cümlede yüklem “hazırlanmalı” kelimesidir. Yükleme, “Ne hazırlanmalı?” denildiğinde sınıftaki masalar cevabı alınmaktadır ancak masalar kendi kendine hazırlanamayacağına göre iş başkası tarafından yapılmaktadır. Bu bağlamda sınıftaki masalar sözde özne konumunda olmaktadır.

Not: Edilgenlik eki -l ve -n ekleri ile sağlanmaktadır. Eylemde -l ve -n eki varsa ve bu ekler cümleye başkaları tarafından, birileri tarafından anlamı katmışsa o yüklem edilgen çatılı olmaktadır. Bu şekilde olan yüklemlerde gerçek özne bulunmaz sadece sözde özne bulunur. Türkçede öznesiz cümle olmaz dolayısıyla bütün sözde özneler gerçekte nesnedir. Gerçekte nesne olan özneye sözde özne denilmektedir.