Özbekistanda çocukların oynadığı oyunlar, beslenmeleri ve giyim tarzları nelerdir
Bal7 Cevap
YoRuMSuZ Staff cevapladı 4 yıl önce
Özbekistan’da Çocuk Oyunları
Oyuna Çağırma Tekerlemesi
“Çocuklar birbirlerine oyuna çağırırken de tekerlemeler söyler. Aynı zamanda bu tekerlemeler çocukları daha istekli hale getirmek için söylenir. Oyuna çağırmak için söylenen tekerlemelere şu örnekleri verebiliriz:
Özbekistan’da çocuklar şu tekerlemeyle oyuna çağrılıyor:
Tamda tavık katar mı,
Ayranından batar mı,
Oyun yakmaz balalar
Namaz şamdan katar mı
Kel ha kel ha Vahap Can
Kel ha kel ha Seyit Can!
Yine Özbekistan’dan bir tekerleme:
Ahmet, Malik, Vahap
Çıkın oynaymız
Oynap külüp birge
Kop kok terleymiz”
Oyuna Çağırma Tekerlemesi
“Çocuklar birbirlerine oyuna çağırırken de tekerlemeler söyler. Aynı zamanda bu tekerlemeler çocukları daha istekli hale getirmek için söylenir. Oyuna çağırmak için söylenen tekerlemelere şu örnekleri verebiliriz:
Özbekistan’da çocuklar şu tekerlemeyle oyuna çağrılıyor:
Tamda tavık katar mı,
Ayranından batar mı,
Oyun yakmaz balalar
Namaz şamdan katar mı
Kel ha kel ha Vahap Can
Kel ha kel ha Seyit Can!
Yine Özbekistan’dan bir tekerleme:
Ahmet, Malik, Vahap
Çıkın oynaymız
Oynap külüp birge
Kop kok terleymiz”
YoRuMSuZ Staff cevapladı 4 yıl önce
Bayçiçek Oyunu
“Baharın gelişinin müjdecisi sayılan çiğdemler çıktığında Türkiye’de çocukların oynadığı ‘Çiğdem Pilavı’, ‘Hatapıya’ oyunlarının benzerlerini Özbekistan’da tespit ettik. Bayçiçek adıyla oynanan bu oyunda çocuklar Bayçiçek toplayıp ev ev gezerler ve şu türküyü söylerler:
Bay çiçeğin balası
Kulağı da danası
Danasını alaydı sen
Çıkıp kaldı anası
Kattık yerden katalap çıkan bay çiçek
Yumuşak yerden yumalap çıkan bay çiçek
Bay çiçeğim boylandı
Kazan tolu ayrandı
Ayranından vermezsen
Kazanların vayrandı (bozuldu)
Kattık yerden katalap çıkan bayçiçek
Yumuşak yerden yumalap çıkan bayçiçek
Evler gezilirken söylenen bu türkülerden sonra her ev sahibi çocuklara hediye verir. Gezme işi bittikten sonra toplanan hediyeler çocuklar arasında paylaşılır.”
Bengham Oyunu
“Özbekistan’da oynanan ‘Bengham Oyunu’nu sözle yapılan şaşırtmaca türü oyunlara örnek olarak alabiliriz. Oyunda iki çocuk karşılıklı konuşur. Birisi sadece ‘Bengham’ der.
1.Oyuncu: Men bazarga bardım.
2.Oyuncu: Bengham (ben de)
1.Oyuncu: Bazardan eçki (keçi) aldım
2.Oyuncu: Bengham
1.Oyuncu : Eçki boğazeken (kuzulayıcı)
2.Oyuncu: Bengham
1.Oyuncu: Ekin togdu.
2.Oyuncu: Bengham.
Sonunda oyuncular güler ve oyun başka iki oyuncu ile devam eder. Burada önemli olan birinci oyuncunun sözle şaşırtma yeteneğinin iyi olmasıdır.”
“Baharın gelişinin müjdecisi sayılan çiğdemler çıktığında Türkiye’de çocukların oynadığı ‘Çiğdem Pilavı’, ‘Hatapıya’ oyunlarının benzerlerini Özbekistan’da tespit ettik. Bayçiçek adıyla oynanan bu oyunda çocuklar Bayçiçek toplayıp ev ev gezerler ve şu türküyü söylerler:
Bay çiçeğin balası
Kulağı da danası
Danasını alaydı sen
Çıkıp kaldı anası
Kattık yerden katalap çıkan bay çiçek
Yumuşak yerden yumalap çıkan bay çiçek
Bay çiçeğim boylandı
Kazan tolu ayrandı
Ayranından vermezsen
Kazanların vayrandı (bozuldu)
Kattık yerden katalap çıkan bayçiçek
Yumuşak yerden yumalap çıkan bayçiçek
Evler gezilirken söylenen bu türkülerden sonra her ev sahibi çocuklara hediye verir. Gezme işi bittikten sonra toplanan hediyeler çocuklar arasında paylaşılır.”
Bengham Oyunu
“Özbekistan’da oynanan ‘Bengham Oyunu’nu sözle yapılan şaşırtmaca türü oyunlara örnek olarak alabiliriz. Oyunda iki çocuk karşılıklı konuşur. Birisi sadece ‘Bengham’ der.
1.Oyuncu: Men bazarga bardım.
2.Oyuncu: Bengham (ben de)
1.Oyuncu: Bazardan eçki (keçi) aldım
2.Oyuncu: Bengham
1.Oyuncu : Eçki boğazeken (kuzulayıcı)
2.Oyuncu: Bengham
1.Oyuncu: Ekin togdu.
2.Oyuncu: Bengham.
Sonunda oyuncular güler ve oyun başka iki oyuncu ile devam eder. Burada önemli olan birinci oyuncunun sözle şaşırtma yeteneğinin iyi olmasıdır.”
YoRuMSuZ Staff cevapladı 4 yıl önce
Bez Bebek veya Gurçakgaş Oyunu
“Genellikle iki üç yaşındaki çocukların annelerinin veya kendilerinin bezlerden yaptıkları bebeklerle oynadıkları oyun Özbekistan’da Kavurşak adıyla oynanmaktadır. Yapma bebeklerle oynayan çocuk burada kendinden başka kişilikleri (anne, baba, abla, vb.) oynamaktadır.
Bu bakımdan da oyun dramatik bir özellik göstermektedir. Özbekistan’da bu oyun oynanırken çocuklar şu tekerlemeyi söyler:
Bir kavurşakim bar
Katta başlı, katta başlı
Nemesi kalem başlı
Benim balam
Balaların nakşı
Benim balam yahşılardan yahşı.
Aynı oyun Türkmenistan’da Gurçakgaş adıyla oynanmaktadır.”
Bezirganbaşı Oyunu
“Türkiye’de Bezirganbaşı adıyla oynanan oyun, aynı adla veya Kapucubaşı adıyla Kuzey Kıbrıs’ta da oynanıyor. Bezirganbaşı oyununda şu sözler söyleniyor:
Aç kapıyı bezirganbaşı bezirganbaşı
Kapı hakkı ne verirsin ne verirsin
Arkamdaki yadigar olsun, yadigar olsun.
Kuzey Kıbrıs’ta ise bu sözler;
Kapucu aş kapuyu
Kervan girsin, kervan çıgsın
En arkada galan yadikar olsun
şeklinde söylenmektedir. Her iki oyunun oynanış şekli aynıdır.”
Birdirbir Oyunu
“Türkiye’de atlama türü oyunların en önemlilerinden olan Birdirbir Oyunu Azerbaycan’da Hostana Oyunu veya Eşşek Beli adıyla oynanmaktadır.
Hostana Oyununu on on beş kişi oynuyor. Oyuncular sıra ile birbirinin üzerinden atlıyorlar. Atlayan oyuncu yatar ve arkadan gelenler onun üzerinden atlayıp yatarlar. En son kişi atladıktan sonra kalkıp yeniden atlamaya başlar.
Birdirbir Oyunu Kuzey Kıbrıs’ta da aynı isimle benzer şekilde oynanıyor.
Atlama, sıçrama, sekme türü oyunlardan olan ve Türkiye’de Çatal Matal Kaç Çatal, Duvar Zıkkası, Uzun Eşek adıyla oynanan oyun Kırgızistan’da Eşek Sekirmey, Türkmenistan’da Eşek Eşek adıyla benzer şekilde oynanmaktadır.”
“Genellikle iki üç yaşındaki çocukların annelerinin veya kendilerinin bezlerden yaptıkları bebeklerle oynadıkları oyun Özbekistan’da Kavurşak adıyla oynanmaktadır. Yapma bebeklerle oynayan çocuk burada kendinden başka kişilikleri (anne, baba, abla, vb.) oynamaktadır.
Bu bakımdan da oyun dramatik bir özellik göstermektedir. Özbekistan’da bu oyun oynanırken çocuklar şu tekerlemeyi söyler:
Bir kavurşakim bar
Katta başlı, katta başlı
Nemesi kalem başlı
Benim balam
Balaların nakşı
Benim balam yahşılardan yahşı.
Aynı oyun Türkmenistan’da Gurçakgaş adıyla oynanmaktadır.”
Bezirganbaşı Oyunu
“Türkiye’de Bezirganbaşı adıyla oynanan oyun, aynı adla veya Kapucubaşı adıyla Kuzey Kıbrıs’ta da oynanıyor. Bezirganbaşı oyununda şu sözler söyleniyor:
Aç kapıyı bezirganbaşı bezirganbaşı
Kapı hakkı ne verirsin ne verirsin
Arkamdaki yadigar olsun, yadigar olsun.
Kuzey Kıbrıs’ta ise bu sözler;
Kapucu aş kapuyu
Kervan girsin, kervan çıgsın
En arkada galan yadikar olsun
şeklinde söylenmektedir. Her iki oyunun oynanış şekli aynıdır.”
Birdirbir Oyunu
“Türkiye’de atlama türü oyunların en önemlilerinden olan Birdirbir Oyunu Azerbaycan’da Hostana Oyunu veya Eşşek Beli adıyla oynanmaktadır.
Hostana Oyununu on on beş kişi oynuyor. Oyuncular sıra ile birbirinin üzerinden atlıyorlar. Atlayan oyuncu yatar ve arkadan gelenler onun üzerinden atlayıp yatarlar. En son kişi atladıktan sonra kalkıp yeniden atlamaya başlar.
Birdirbir Oyunu Kuzey Kıbrıs’ta da aynı isimle benzer şekilde oynanıyor.
Atlama, sıçrama, sekme türü oyunlardan olan ve Türkiye’de Çatal Matal Kaç Çatal, Duvar Zıkkası, Uzun Eşek adıyla oynanan oyun Kırgızistan’da Eşek Sekirmey, Türkmenistan’da Eşek Eşek adıyla benzer şekilde oynanmaktadır.”
YoRuMSuZ Staff cevapladı 4 yıl önce
Çatal Matal Kaç Çatal Oyunu
Atlama, sıçrama, sekme türü oyunlardan olan ve Türkiye’de Çatal Matal Kaç Çatal, Duvar Zıkkası, Uzun Eşek adıyla oynanan oyun Kırgızistan’da Eşek Sekirmey, Türkmenistan’da Eşek Eşek adıyla benzer şekilde oynanmaktadır.”
Çilink Oyunu
“Azerbaycan’da büyük bir sopaya ‘ağaç’, çeliğe ‘çilink’ denmektedir. Çilink Ağaç adı verilen oyun Türkiye’deki Tutmalı Çelik Oyunu’na benzemektedir.
‘Yalağa Sarma’ adı verilen değişik bir çelik oyununda da oyuncular önceden bir çukur kazarlar. Çukurun biraz uzağından, ellerinde tuttukları ‘çilink’e ‘Al yangının ezelini’ diyerek diğer ellerinde tuttukları sopayla vurur. Eğer çilink çukura girerse oyuncu kazanmış olur.”
Çizik Oyunu
“Koşma, kovalama türü oyunlardan biri de Çizik Oyunu’dur. Bu oyunda oyuncular önce yere daire çiziyorlar. Aralarından seçtikleri ebe dairenin içine girerek eline bir kemer alır. Diğer oyuncular dairenin dışında durur ve ebeyi daireden çıkarmaya çalışır. Ebe de daireden içeri girip kendisini dışarı çekmek isteyenlere elindeki kemeriyle vurur. Bir oyuncu ebeyi dışarı çıkarırsa ebe o olur.”
Çuval Yarışı
“Türkmenistan’da oyuncuların bellerine kadar çuvalın içine girerek yaptıkları zıplama veya yürüme yarışı şeklinde oynanan ve adına Haltana Bökmek denilen oyun, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Torba Oyunu, Türkiye’de Çuval Yarışı adıyla oynanıyor.”
Değnekli Mendil Oyunu
“Türkiye’de Mendil Kapmaca adıyla oynanan oyun Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Değnekli Mendil adıyla oynanmaktadır. Türkiye’deki Mendil Kapmaca oyununda mendili bir veya iki çocuk tutar, diğer çocuklar onların elinden alıp kaçar. İstanbul’da Kap Kaç adıyla oynanan benzer oyunda mendil bir sandalye üzerine konur. Kuzey Kıbrıs’taki Değnekli Mendil Oyununda, mendil iki grubun ortasına dikilen bir değneğin ucuna bağlanır.
Bu oyun Türkmenistan’da Yağlık Aldı adıyla oynanıyor. Oyunda mendiller ayrı ayrı iki sopanın ucuna konuyor ve sopaların yanında mendilleri beklemek için birer oyuncu bulunuyor.”
Atlama, sıçrama, sekme türü oyunlardan olan ve Türkiye’de Çatal Matal Kaç Çatal, Duvar Zıkkası, Uzun Eşek adıyla oynanan oyun Kırgızistan’da Eşek Sekirmey, Türkmenistan’da Eşek Eşek adıyla benzer şekilde oynanmaktadır.”
Çilink Oyunu
“Azerbaycan’da büyük bir sopaya ‘ağaç’, çeliğe ‘çilink’ denmektedir. Çilink Ağaç adı verilen oyun Türkiye’deki Tutmalı Çelik Oyunu’na benzemektedir.
‘Yalağa Sarma’ adı verilen değişik bir çelik oyununda da oyuncular önceden bir çukur kazarlar. Çukurun biraz uzağından, ellerinde tuttukları ‘çilink’e ‘Al yangının ezelini’ diyerek diğer ellerinde tuttukları sopayla vurur. Eğer çilink çukura girerse oyuncu kazanmış olur.”
Çizik Oyunu
“Koşma, kovalama türü oyunlardan biri de Çizik Oyunu’dur. Bu oyunda oyuncular önce yere daire çiziyorlar. Aralarından seçtikleri ebe dairenin içine girerek eline bir kemer alır. Diğer oyuncular dairenin dışında durur ve ebeyi daireden çıkarmaya çalışır. Ebe de daireden içeri girip kendisini dışarı çekmek isteyenlere elindeki kemeriyle vurur. Bir oyuncu ebeyi dışarı çıkarırsa ebe o olur.”
Çuval Yarışı
“Türkmenistan’da oyuncuların bellerine kadar çuvalın içine girerek yaptıkları zıplama veya yürüme yarışı şeklinde oynanan ve adına Haltana Bökmek denilen oyun, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Torba Oyunu, Türkiye’de Çuval Yarışı adıyla oynanıyor.”
Değnekli Mendil Oyunu
“Türkiye’de Mendil Kapmaca adıyla oynanan oyun Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Değnekli Mendil adıyla oynanmaktadır. Türkiye’deki Mendil Kapmaca oyununda mendili bir veya iki çocuk tutar, diğer çocuklar onların elinden alıp kaçar. İstanbul’da Kap Kaç adıyla oynanan benzer oyunda mendil bir sandalye üzerine konur. Kuzey Kıbrıs’taki Değnekli Mendil Oyununda, mendil iki grubun ortasına dikilen bir değneğin ucuna bağlanır.
Bu oyun Türkmenistan’da Yağlık Aldı adıyla oynanıyor. Oyunda mendiller ayrı ayrı iki sopanın ucuna konuyor ve sopaların yanında mendilleri beklemek için birer oyuncu bulunuyor.”
YoRuMSuZ Staff cevapladı 4 yıl önce
Ebe seçimi nasıl yapılır?
“Oyuna başlamadan önce ebe seçimi yapılırken çocuklar çeşitli tekerlemeler söylemektedir. Genelde oyuncular yan yana sıra halinde veya halka şeklinde durur ve bir oyuncu her kelimesi ya da hecesi bir oyuncuya gelecek şekilde tekerlemeyi söyler. Son kelime veya hece hangi oyuncuda bitmişse o oyuncu çıkar ve sayma yeniden başlar.
Türkiye’de:
Portakalı soydum
Başucuma koydum
Ben bir yalan uydurdum
Şeklinde söylenen tekerleme Kuzey Kıbrıs’ta;
Portakalı soydum
Başucuma goydum
Ben bir yalancı oldum
Şeklinde söyleniyor. Yine ebe seçimi için Türkiye’de söylenen Eveleme Geveleme adlı tekerleme değişik varyantla Türkmenistan’da söyleniyor. Her iki söyleniş şeklini karşılaştırmak açısından aktarıyorum:
Türkiye’de:
Eveleme develeme
Deve kuşu kovalama
Çengi çember, miskü amber
Sazı, tuzı
Berber kızı
Ne gün geldin
Yazın geldim
Yazılalım
Bir tahtaya dizilelim
Encik, mencik
Sen dur
Sen çık
Türkmenistan’da
Eveleme develeme
Gargı goyunun ganı bilen
Salgım üzümün sağını bilen
Agam oğlu nere gitti
Duza gitti
Haçen gelcek
Yazın gelecek
Eginin gız
Yola düş
Yorgala (yürü)
Yatıver sen çık
Aynı tekerlemenin Özbekistan’daki varyantı;
Evelemen duvalaman
Kara koy (koyun) ge yem veremen
Kara koynun kanı bilen
Suçkum uzun sanı bilen
Emmimoğlu kayda ketti
Emmamoğlu tuzga ketti
Emmamoğlu kaçan keler
Emmamoğlu yaz keler
Pullam pus
Kuçin kus
Yolgi tüs
Yumalan yataver
Ebe seçimiyle ilgili Azerbaycan’dan bir tekerleme;
Tamara Tamara tat kızı
Ermeni saldat kızı
Geline bak geline
Elin koyup beline
Herkes ona söz dese
Gidip erine değer
Eri miner maşina
Sürer dağın başına
Oğlanlar asker gider
Cul gızların başına
Kazakistan’dan bir örnek:
Birim birim
İkim ikim
Üşüm üşüm
Tortüm tortüm
Besim besim
Altım altım
Ayır baltam
Kırkıldayuk
Kırman tavuk
Togum togum
Toy balasın
Hanı mene
Şu balasın
Ekin kayda
Pazar ketti
Yaz keler
Yaz kelmezse küz keler
Bakakşak tokalşak
Kıyuv kıyum”
“Oyuna başlamadan önce ebe seçimi yapılırken çocuklar çeşitli tekerlemeler söylemektedir. Genelde oyuncular yan yana sıra halinde veya halka şeklinde durur ve bir oyuncu her kelimesi ya da hecesi bir oyuncuya gelecek şekilde tekerlemeyi söyler. Son kelime veya hece hangi oyuncuda bitmişse o oyuncu çıkar ve sayma yeniden başlar.
Türkiye’de:
Portakalı soydum
Başucuma koydum
Ben bir yalan uydurdum
Şeklinde söylenen tekerleme Kuzey Kıbrıs’ta;
Portakalı soydum
Başucuma goydum
Ben bir yalancı oldum
Şeklinde söyleniyor. Yine ebe seçimi için Türkiye’de söylenen Eveleme Geveleme adlı tekerleme değişik varyantla Türkmenistan’da söyleniyor. Her iki söyleniş şeklini karşılaştırmak açısından aktarıyorum:
Türkiye’de:
Eveleme develeme
Deve kuşu kovalama
Çengi çember, miskü amber
Sazı, tuzı
Berber kızı
Ne gün geldin
Yazın geldim
Yazılalım
Bir tahtaya dizilelim
Encik, mencik
Sen dur
Sen çık
Türkmenistan’da
Eveleme develeme
Gargı goyunun ganı bilen
Salgım üzümün sağını bilen
Agam oğlu nere gitti
Duza gitti
Haçen gelcek
Yazın gelecek
Eginin gız
Yola düş
Yorgala (yürü)
Yatıver sen çık
Aynı tekerlemenin Özbekistan’daki varyantı;
Evelemen duvalaman
Kara koy (koyun) ge yem veremen
Kara koynun kanı bilen
Suçkum uzun sanı bilen
Emmimoğlu kayda ketti
Emmamoğlu tuzga ketti
Emmamoğlu kaçan keler
Emmamoğlu yaz keler
Pullam pus
Kuçin kus
Yolgi tüs
Yumalan yataver
Ebe seçimiyle ilgili Azerbaycan’dan bir tekerleme;
Tamara Tamara tat kızı
Ermeni saldat kızı
Geline bak geline
Elin koyup beline
Herkes ona söz dese
Gidip erine değer
Eri miner maşina
Sürer dağın başına
Oğlanlar asker gider
Cul gızların başına
Kazakistan’dan bir örnek:
Birim birim
İkim ikim
Üşüm üşüm
Tortüm tortüm
Besim besim
Altım altım
Ayır baltam
Kırkıldayuk
Kırman tavuk
Togum togum
Toy balasın
Hanı mene
Şu balasın
Ekin kayda
Pazar ketti
Yaz keler
Yaz kelmezse küz keler
Bakakşak tokalşak
Kıyuv kıyum”
YoRuMSuZ Staff cevapladı 4 yıl önce
En men tra ya da Ender Tuna Oyunu
“Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Ender Tuna adıyla oynanan oyun Türkiye’de En men tra, Bir iki üç zum, Ön dö trua gibi değişik adlarla oynanmaktadır. Oyunda arkası oyunculara dönük olan ebe ‘Ender Tuna, Davul Zorna, bir iki üç’ der ve oyunculara döner, hareket halinde görürse o kişi oyundan çıkar.”
Gode Gode veya Sushatun Oyunu
“Kurak mevzimlerde yağmur yağdırmak amacıyla Türkiye’de Yağmur Gelini, ‘Gode Gode’ ‘Bodi Bostan’, ‘Yağmurcuk’, ‘Kepçe Gelin’ adıyla oynanan oyun Özbekistan’da Sushatun adıyla oynanmaktadır. Çocuklar Ağaçtan Yapılmış bir kuklayı ellerine alarak evleri gezmeye başlar. Gezerken de hep birlikte şu tekerlemeyi söylerler:
Sushatun sulhan hatun
Kölenkesi meydan hatun
Suhatın suvsuz hatun
Köylekleri boz hatun
Hasıllar köp bolsun Suhatun
Degonın (çiftçinin) yeri tolsun Suhatun
Kazanıng uvi küysin Suhatun
Suhatın suhatun suvsuzhatun
Havanın yağdır Suhatun
Buğdaynı boldurgun Sahatun
Elini (halkını) toydırgın Sahatun
Suhatun suhatun Sultanhatun.
Suhatun suzma hatun
Kölen kelsin meydan hatun
Yağmur yağdır göl bolsun
Yeri cehan kol bolsın
Maysalar kulak yazsın
Sütünkatık mol bolsın
Yağmur yağdır köp bolsın
Kurakcılık yok bolsın
Her evin önünde kuklanın üzerine su dökülerek çocuklara hediyeler verilir. Hediye verilmediği taktirde çocuklar ev sahibine beddua eden sözler söyler. Gezme bittikten sonra toplanan hediyeler paylaşılır.”
İp Atlama Oyunu
“İp Atlama Oyunu Kırgızistan’da ‘Sekurguç’ adıyla oynanıyor. Oyuncu kendi salladığı ipten atlayarak bu oyunu oynar.
Özbekistan’da i0p atlama Arkan Oyunu adıyla oynanmaktadır.”
Hava Stobu veya Dede Boyu Oyunu
“Top oyunlarından olan ve Azerbaycan’da Dede Boyu adıyla oynanan oyunda oyuncular topu hızla havaya fırlatırlar ve yere düşürmeden tutarlar. Topu kim en yükseğe fırlatırsa o yenmiş olur. Benzeri şekilde Türkiye’de oynanan Hava Stobu oyununda, topu atan oyuncu başka bir oyuncunun adını söyler. Adı söylenen oyuncu topu yere düşürmeden tutar. Düşürürse topu yerden alarak diğer oyunculardan birini vurmaya çalışır. Vurursa vurulan oyuncu çıkar, vuramazsa kendisi çıkar. Hava Stobu Oyunu Kuzey Kıbrıs’ta Memleket adıyla oynanıyor. Burada oyunculara ülke adları veriliyor ve top havaya atılınca bu adlar söyleniyor.”
Katırıspek Oyunu
Kazakistan’da (b.n.) “Alşı ve unka adı ile oynanan oyunlar ülkemizdeki (Türkiye’deki, b.n.) aşık oyunlarına benzer şekillerde oynanmaktadır. Büyükbaş hayvanların diz kapaklarından çıkar aşıklarla oynanan ve Katırıspek Oyunu adı verilen aşık oyununda iki oyuncu önce kimi atacağını belirledikten sonra biri elindeki aşığı ile arkadaşınınkini vurmaya çalışır, vurursa arkadaşının sırtına biner, vuramazsa diğer oyuncu onunkini vurmaya çalışır, vurursa o arkadaşının sırtına biner ve belli bir yere kadar gider.”
Kemik Saklama Oyunu
“Türkiye’de akşamları ay ışığında, bir kemiğin uzağa fırlatılarak bulunması şeklinde oynanan Kemik Saklama Oyunu, Kazakistan’da Aksüyek adıyla benzer şekilde oynanmaktadır.”
Kız Övmecesi Oyunu
“Çocukların ezgili şekilde söyledikleri sözlere uygun olarak yaptıkları hareketlerden oluşan ezgili oyunlar çocuk oyunları içinde önemli yer tutmaktadır. Çocukları bedenen olduğu gibi, müzik yönünden de eğiten bu oyunlar dünyanın hemen her ülkesinde oynanmaktadır.
Azerbaycan’da Kız Övmecesi adıyla oynanan oyunda kızlar şarkının sözlerine uygun hareketler yaparak oynuyorlar. Oyunda söylenen şarkının sözleri şöyle:
Menim gızım hana geder
Yergane yergane geder
Urular kec havası
Tebriz’e Tahran’a geder.
Menim gızım hana geder
Yergane yergane geder
Kabağında yeller eser
Telleri her yana geder.
Ezgi sözlerine göre Türkiye’de oynanan oyunlara Çarşıya Vardım, Dedemin Bahçesi, Denizde Dalga oyunları örnek olarak verilebilir.”
Körebe Oyunu
“Şaşırtma türü oyunlardan olan ve Türkiye’de ‘Körebe’, ‘Ebe Vırrık’, ‘Ebelebel’, ‘Körlebbek’ ve daha birçok adla oynanan bu oyun Kuzey Kıbrıs’ta ‘Körebe’, Türkmenistan’da ‘Göz Dangdi’, Kazakistan’da ‘Sokurteke’ adıyla oynanmaktadır.”
Kulaktan Kulağa Oyunu
“Kazakistan’da ‘Sımsız Telefon’, Kırgızistan’da ‘Buzulgan Telefon’ adıyla oynanan oyun Türkiye’de ‘Sessiz Telefon’, Kulaktan Kulağa adıyla oynanmaktadır. Oyunda, yan yana sıra ile oturan çocuklar en baştan başlayarak bir kelimeyi birbirlerinin kulaklarına fısıltı ile söylüyorlar. En son oyuncu kelimeyi sesli söylüyor. Söylediği kelime baştaki oyuncunun söylediğinin aynıysa oyun yeniden başlar, değişikse hatanın hangi oyuncu tarafından yapıldığı bulunarak cezalandırılır.”
Kuvlak Kaçış Oyunu
“Özbekistan’da Kuvlak Kaçış adıyla oynanan oyunda, oyuncular daire şeklinde yere oturur. Ebe oyuncuların etrafında dönerek ucu düğümlenmiş mendille herhangi birine vurur ve kaçar. Mendille vurduğu oyuncu ebeyi kovalar. Ebe oyuncuya vurulmadan onu yakalamaya çalışır.
“Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Ender Tuna adıyla oynanan oyun Türkiye’de En men tra, Bir iki üç zum, Ön dö trua gibi değişik adlarla oynanmaktadır. Oyunda arkası oyunculara dönük olan ebe ‘Ender Tuna, Davul Zorna, bir iki üç’ der ve oyunculara döner, hareket halinde görürse o kişi oyundan çıkar.”
Gode Gode veya Sushatun Oyunu
“Kurak mevzimlerde yağmur yağdırmak amacıyla Türkiye’de Yağmur Gelini, ‘Gode Gode’ ‘Bodi Bostan’, ‘Yağmurcuk’, ‘Kepçe Gelin’ adıyla oynanan oyun Özbekistan’da Sushatun adıyla oynanmaktadır. Çocuklar Ağaçtan Yapılmış bir kuklayı ellerine alarak evleri gezmeye başlar. Gezerken de hep birlikte şu tekerlemeyi söylerler:
Sushatun sulhan hatun
Kölenkesi meydan hatun
Suhatın suvsuz hatun
Köylekleri boz hatun
Hasıllar köp bolsun Suhatun
Degonın (çiftçinin) yeri tolsun Suhatun
Kazanıng uvi küysin Suhatun
Suhatın suhatun suvsuzhatun
Havanın yağdır Suhatun
Buğdaynı boldurgun Sahatun
Elini (halkını) toydırgın Sahatun
Suhatun suhatun Sultanhatun.
Suhatun suzma hatun
Kölen kelsin meydan hatun
Yağmur yağdır göl bolsun
Yeri cehan kol bolsın
Maysalar kulak yazsın
Sütünkatık mol bolsın
Yağmur yağdır köp bolsın
Kurakcılık yok bolsın
Her evin önünde kuklanın üzerine su dökülerek çocuklara hediyeler verilir. Hediye verilmediği taktirde çocuklar ev sahibine beddua eden sözler söyler. Gezme bittikten sonra toplanan hediyeler paylaşılır.”
İp Atlama Oyunu
“İp Atlama Oyunu Kırgızistan’da ‘Sekurguç’ adıyla oynanıyor. Oyuncu kendi salladığı ipten atlayarak bu oyunu oynar.
Özbekistan’da i0p atlama Arkan Oyunu adıyla oynanmaktadır.”
Hava Stobu veya Dede Boyu Oyunu
“Top oyunlarından olan ve Azerbaycan’da Dede Boyu adıyla oynanan oyunda oyuncular topu hızla havaya fırlatırlar ve yere düşürmeden tutarlar. Topu kim en yükseğe fırlatırsa o yenmiş olur. Benzeri şekilde Türkiye’de oynanan Hava Stobu oyununda, topu atan oyuncu başka bir oyuncunun adını söyler. Adı söylenen oyuncu topu yere düşürmeden tutar. Düşürürse topu yerden alarak diğer oyunculardan birini vurmaya çalışır. Vurursa vurulan oyuncu çıkar, vuramazsa kendisi çıkar. Hava Stobu Oyunu Kuzey Kıbrıs’ta Memleket adıyla oynanıyor. Burada oyunculara ülke adları veriliyor ve top havaya atılınca bu adlar söyleniyor.”
Katırıspek Oyunu
Kazakistan’da (b.n.) “Alşı ve unka adı ile oynanan oyunlar ülkemizdeki (Türkiye’deki, b.n.) aşık oyunlarına benzer şekillerde oynanmaktadır. Büyükbaş hayvanların diz kapaklarından çıkar aşıklarla oynanan ve Katırıspek Oyunu adı verilen aşık oyununda iki oyuncu önce kimi atacağını belirledikten sonra biri elindeki aşığı ile arkadaşınınkini vurmaya çalışır, vurursa arkadaşının sırtına biner, vuramazsa diğer oyuncu onunkini vurmaya çalışır, vurursa o arkadaşının sırtına biner ve belli bir yere kadar gider.”
Kemik Saklama Oyunu
“Türkiye’de akşamları ay ışığında, bir kemiğin uzağa fırlatılarak bulunması şeklinde oynanan Kemik Saklama Oyunu, Kazakistan’da Aksüyek adıyla benzer şekilde oynanmaktadır.”
Kız Övmecesi Oyunu
“Çocukların ezgili şekilde söyledikleri sözlere uygun olarak yaptıkları hareketlerden oluşan ezgili oyunlar çocuk oyunları içinde önemli yer tutmaktadır. Çocukları bedenen olduğu gibi, müzik yönünden de eğiten bu oyunlar dünyanın hemen her ülkesinde oynanmaktadır.
Azerbaycan’da Kız Övmecesi adıyla oynanan oyunda kızlar şarkının sözlerine uygun hareketler yaparak oynuyorlar. Oyunda söylenen şarkının sözleri şöyle:
Menim gızım hana geder
Yergane yergane geder
Urular kec havası
Tebriz’e Tahran’a geder.
Menim gızım hana geder
Yergane yergane geder
Kabağında yeller eser
Telleri her yana geder.
Ezgi sözlerine göre Türkiye’de oynanan oyunlara Çarşıya Vardım, Dedemin Bahçesi, Denizde Dalga oyunları örnek olarak verilebilir.”
Körebe Oyunu
“Şaşırtma türü oyunlardan olan ve Türkiye’de ‘Körebe’, ‘Ebe Vırrık’, ‘Ebelebel’, ‘Körlebbek’ ve daha birçok adla oynanan bu oyun Kuzey Kıbrıs’ta ‘Körebe’, Türkmenistan’da ‘Göz Dangdi’, Kazakistan’da ‘Sokurteke’ adıyla oynanmaktadır.”
Kulaktan Kulağa Oyunu
“Kazakistan’da ‘Sımsız Telefon’, Kırgızistan’da ‘Buzulgan Telefon’ adıyla oynanan oyun Türkiye’de ‘Sessiz Telefon’, Kulaktan Kulağa adıyla oynanmaktadır. Oyunda, yan yana sıra ile oturan çocuklar en baştan başlayarak bir kelimeyi birbirlerinin kulaklarına fısıltı ile söylüyorlar. En son oyuncu kelimeyi sesli söylüyor. Söylediği kelime baştaki oyuncunun söylediğinin aynıysa oyun yeniden başlar, değişikse hatanın hangi oyuncu tarafından yapıldığı bulunarak cezalandırılır.”
Kuvlak Kaçış Oyunu
“Özbekistan’da Kuvlak Kaçış adıyla oynanan oyunda, oyuncular daire şeklinde yere oturur. Ebe oyuncuların etrafında dönerek ucu düğümlenmiş mendille herhangi birine vurur ve kaçar. Mendille vurduğu oyuncu ebeyi kovalar. Ebe oyuncuya vurulmadan onu yakalamaya çalışır.
YoRuMSuZ Staff cevapladı 4 yıl önce
Özbek Çocuklarda Giyim ve Kültür
Şapkalarda önceleri kuş kanadı motifi kullanılırdı. Çünkü doğu efsanelerine göre, insanın kafasına konan kuşun mutluluk getireceğine inanılırdı.
Bu nedenle çocuk şapkalarının çoğu hâlâ kuş tüyleriyle süsleniyor. Çocuk şapkaları ayrıca, değişik nakışları ve resimleriyle de ilgi çeker. Simli kumaştan yapılan şapkaya, çocuğu kem gözden korumak için de bir nazarlık takılır. Hokand şapkaları “Okpar” ya da “Beyaz kanat” olarak adlandırılır.
Özbeklerde edep insanlara çocuk yaşta kazandırılır. Özbeklerde selam, “Selamün Aleyküm” diyerek genç tarafından yaşlıya, sağ el göğüsle kalbin üzerine konularak verilir. Selam vermek ve almak sevap sayılır.“Selamlaşma hayata muhabbeti arttırır.” “Selam ruhu tetikler”denilir.
Şapkalarda önceleri kuş kanadı motifi kullanılırdı. Çünkü doğu efsanelerine göre, insanın kafasına konan kuşun mutluluk getireceğine inanılırdı.
Bu nedenle çocuk şapkalarının çoğu hâlâ kuş tüyleriyle süsleniyor. Çocuk şapkaları ayrıca, değişik nakışları ve resimleriyle de ilgi çeker. Simli kumaştan yapılan şapkaya, çocuğu kem gözden korumak için de bir nazarlık takılır. Hokand şapkaları “Okpar” ya da “Beyaz kanat” olarak adlandırılır.
Özbeklerde edep insanlara çocuk yaşta kazandırılır. Özbeklerde selam, “Selamün Aleyküm” diyerek genç tarafından yaşlıya, sağ el göğüsle kalbin üzerine konularak verilir. Selam vermek ve almak sevap sayılır.“Selamlaşma hayata muhabbeti arttırır.” “Selam ruhu tetikler”denilir.
Cevabınız