Paslanmaz Çelik Neden Paslanmaz?
Çelik ile demir arasında çok az bir fark vardır. Saf demir bir bakır kadar yumuşaktır. Onun içine yüzde 2′ye kadar karbon katılması ile inanılmaz bir mukavemet, sertlik ve mekanik özellikler elde edilir ki, adı artık çeliktir. Demirin bol olması, kolay ve ucuz elde edilmesi nedeniyle çeliğin de kullanımı çok yaygındır. Ancak çelikte de, demirde olan bir zayıf nokta vardır. Paslanma, diğer bir deyişle oksidasyon.
Paslanma neredeyse bütün metallerde gözlenen ve metalik elementin oksijen ile tepkimeye girmesi ile oluşur. Örneğin çelik malzemeler içindeki demir elementi, oksijen ile tepkimeye girdiği zaman kızıl renkli bir demir oksit oluşturur.
Bu yeni oluşan tabaka aslında seramik bir malzemedir ve aşırı derecede kırılgandır. Bu yüzden uzun yıllar oksidasyona marus kalarak paslanan çeliklerin yüzeyindeki pas tabakası pul pul dökülmektedir. Bu durumun önüne geçebilmek ciddi korozyon tehdidi olan bölgelerde kullanılan çelik malzemeler boya ya da galvaniz işlemleriyle yüzeyi kaplanarak paslanmaya karşı korunurdu.
Paslanmaz çelikte ise oksidasyona karşı korunma alaşımlama ile sağlanır. Yukarıda da belirtildiği neredeyse bütün metaller atmosfer koşulları altında yüzeylerinde bir oksit tabakası oluştururlar. Alüminyum, krom, magnezyum, titanyum gibi malzemelerde bu oksit tabakası malzemenin üzerinde çok hızlı bir şekilde oluşur ve oksijenin malzemenin alt tabakalarına girmesine izin vermez. Aslında bu metaller de paslanmaktadır fakat yüzeyde oluşan pas tabakası hem malzemeyi koruduğu hemde neredeyse görünmediği için bu malzemeler pratikte paslanmaz olarak adlandırılır.
Çeliklerdeki oksit tabakası böyle bir özelliğe sahip olmadığı için bu özellik oksidasyon direnci yüksek olan krom alaşımlaması ile sağlanır.Genellikle bir çeliğin paslanmaz olarak adlandırılabilmesi için içeriğinde ağırlıkça %11 krom ihtiva etmesi gerekmektedir. Çeliğinde içinde bulunan krom atmosfer koşullarında oksijenle tepkimeye girerek yüzeyde aynı alüminyumda olduğu gibi ince neredeyse görünmeyen bir oksit tabakası oluşturur ve oksijenin daha alt tabakalara inmesini engeller. Bu özelliği sayesinde paslanmaz çelik günümüzde özelikle medikali, gıda sanayinde ve yüksek korozyon direnci gereken bir çok farklı alanda kullanılmaktadır.
Paslanmaz kelimesi aslında yanlış bir tabirdir. Çünkü paslanmaz çelik gerçekte paslanmaz değildir sadece oksidasyon direnci çok yüksek bir malzemedir. Paslanmaz çelikler, herhangi bir şekilde karbon çeliği ile temas ettiğinde, bu durum karbon çeliği ile aynı ortamda işlem görmekten kaynaklanabilir, galvanik korozyona maruz kalır ve paslanır. Bu ve benzeri durumların önüne geçilebilmesi için paslanmaz çelik, karbon çeliklerindenayrı bölümlerde işleme tabi tutulmalıdır ve paslanmaz çeliğin işlenmesinde kullanılan bütün aletler karbon çeliğinde kullanılmamış olması gerekmektedir.
Paslanmaz çeliğin içinde yüzde 10-30 krom vardır. Bu orana ve eklenecek nikel, titanyum, aliminyum, bakır, sülfür, fosfor ve benzeri elemanlara bağlı olarak kullanım yeri değişir.
