Biyografi Nedir?

Biyografi ya da yaşam öyküsü, bir insanın yaşamındaki olayların belirli bir sıraya göre anlatıldığı edebiyat türüdür. Kişinin kendi hayatını anlattığı yazılara otobiyografi, divan edebiyatında şairlerin yaşam hikâyesini anlatan eserlere de tezkire denir.

Biyografi, sanat, siyaset, bilim ,iş dünyası, spor gibi alanlarda yapmış olduğu çalışmalarla ün sahibi olan kişilerin, yaşam hikayesini anlatan yazı türüdür. Biyografi sözcüğü Fransızca kökenlidir. “bio” yaşam ve “graphie” yazı kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiş bir kelimedir. Bu kelimenin Türk edebiyatındaki ilk örneği Tanzimat Dönemi’nde kullanılan “tercüme-i hâl” olan öz geçmiş kelimesidir.

Divan edebiyatındaki karşılığı ise “tezkire” dir. Şairlerin yaşamını aktarmak için düzenlenen ve “tezkire-i şuara” yani şairler tezkiresi diye bilinen yapıtlar da bu türe önemli bir örnektir. Biyografinin yazılma amacı, karşılaştıkları zorluklara rağmen ün kazanmış kişilerin başarı hikayelerini anlatmaktır. Okuyucu, topluma örnek oluşturmuş bu kişileri daha yakın olarak tanıma olanağına kavuşur ve ün sahibi kişilerin başarı öykülerinden yola çıkarak kendi şartlarını en iyi biçimde inceleme ve düzenleme yolunu seçer. Biyografiler, tarihe ışık tutar. Özellikle anma günlerinde, bu yazılardan faydalanılır. Biyografiler; belli bir döneme ait olan olayları, toplumun yapısını ve sanatını da gözler önüne belgelerle sunan özelliğe sahiptir.

Biyografi Türleri

Bilimsel biyografi: Kişinin hayatının eleştirisel bir tutumla, araştırma ve incelemelere dayalı olarak anlatıldığı biyografi türüdür.
Biyografik roman: Kişinin yaşıyormuş gibi ve roman kurgusuyla anlatılıp kişisel özellikleri ve hayatının tanıtıldığı biyografi türüdür.
Nekroloji: Yakın zamanda ölmüş kişilerin iyi özelliklerinin anıldığı, genellikle gazete ve dergilerde yayımlanan biyografi türüdür.

Biyografinin Tarihi Gelişimi

Türk edebiyatında ilk biyografik eser, Malik Bahşi’nin Feridüddin-i Attar’dan çevirmiş olduğu “Tezkiretü’l-Evliya”dır.

Daha çok mesleklerine göre düzenlenmiş ve birden fazla kişinin biyografisinin yeraldığı Tezkire, menakıb, vefeyat, devha, sefine, tuhfe, hadika, fihrist, silsilename, şairname, gazavatname, sicil gibi adlar altında birçok eser kaleme alınmıştır. Menakıpname ya da velâyetname denilen eserlerde tarikat büyüklerinin, evliyaların, pir ve şeyhlerin olağanüstü halleri, kerametleri ve diğer kişisel özellikleri anlatılır.

Yayımlanmış bazı menakıpnamelere şu örnekler gösterilebilir: Hacımsultan Velâyetnamesi (Rudolp Tschudi); Hacı Bektaş Velâyetnamesi (Erich Gross).Vakayinamelerde de birçok devlet adamının biyografilerine ait malzemeler bulmak mümkündür.

Kısaca Biyografi

Biyografi kısaca yaşam öyküsü olarak ifade edilir. Bir kişinin hayatını anlatmayı konu alan edebiyat türüdür. Tür olarak kurgusal olamaz tamamen gerçekliği içerir. Tam olarak kişinin hayatındaki gerçekleri konu alır. Ün sahibi kişinin iş yaşamında gösterdiği başarı, özel hayatı ve inandığı değerler biyografinin içeriğinde yer bulur.

Biyografide genellikle kronolojik sıra takip edilir, sade ve açık bir dil ile kaleme alınır. Bir kişinin yaşamının bir başkası tarafından yazılması ile ortaya çıkan edebi türdür. Yazarın kendi hayatını kaleme aldığı otobiyografiler de bu türün içinde bulunur. Yaşam öyküsü kişisel anılara, yapılan araştırma sonucu elde edilen sözlü ve yazılı tüm malzemelerin düzenlenmesine ve yorumlanmasına dayandığı için tarihin bir dalı olarak da görülmektedir.

Biyografi Özellikleri

Biyografi türünün belirleyici özellikleri, aşağıda sıralayacağımız maddeler olarak görülmektedir.

• Anlatılacak olan kişinin, diğer kişilerden farklı olarak, topluma faydası olmuş, toplum tarafından tanınan biri olması gerekir.
• Biyografisi kaleme alınacak kişinin çalışmaları topluma örnek olabilecek nitelikte olmalıdır.
• Hikayesi yazılacak kişinin hakkında derinlemesine bir araştırma yapılmalı, kişiyle ilgili bilgiler, hayattaysa doğrudan kendisinden derlenmelidir. Hayatta değilse yakın çevresi ile görüşmeler yapılmalıdır.
• Araştırma esnasında anlatılacak kişi ile ilgili yazılmış başka biyografilere rastlanırsa, incelenmelidir. Biyografiler nesnel biçimde düzenlenmelidir. Belge niteliği taşıdığı için öznellik içermemelidir.
• Biyografiler, gereksiz ayrıntı ile yazılmaz. Kişinin gerçek özelliklerini gölgelememesi için özel yaşamıyla ilgili gereksiz ayrıntılara girilmez. Biyografinin öğretici bir özelliği unutulmamalıdır.
• Biyografide kişinin iç dünyasına dış dünyası kadar yer verilmez.
• Kronolojik sıralamaya göre yazılır. Kişinin doğduğu andan itibaren yazılan anki durumuna, eğer hayatta değilse yaşam süreci yansıtılır.
• Biyografiler yalın ve duru bir dille kaleme alınır.
• Anlatım üçüncü kişinin ağzından yapılır.
• Anlatımda öğreticilik amaç olduğu için ciddi bir üslup dikkat çeker. Akıcılık ve heyecan içermez.
• Biyografilerde büyük oranda açıklayıcı anlatım kullanılır. Konunun özelliklerine göre öyküleyici ve betimleyici anlatım da yapılabilir.
• Divan edebiyatında “tezkire” adıyla anılır.
• Ali Şir Nevai’ye ait “Mecalisü’n-Nefais” eser ilk şairler tezkiresidir.

Biyografide Takip Edilen Sıralama

Biyografide kişi hakkındaki bilgiler ve sahip olunan veriler belli bir sıra takip edilerek kaleme alınır. Bu sıranın aşağıdaki gibi olduğunu görüyoruz.

• Kişinin içinde doğduğu aile ve çevresi
• Doğum yer ve doğum yılı
• Doğum tarihinde yaşanmış önemli olaylar
• Çocukluk seneleri ve onu takip eden gençlik yılları
• Öğrenim hayatı, okuduğu okullar
• Yaşadığı, gördüğü olaylar, tanıdığı ve etkisinde kaldığı kişiler
• Kişiliğine dair değerler, kişilik özellikleri ve yapmaktan keyif aldığı uğraşlar ve görüşlerini yansıttığı eserler, bu süreçteki araştırmaları, çalımları ve kattığı değerler.
• Hayattaysa kaleme alındığı zamandaki durumu hayatta değilse öldüğü tarih, yer ve ölüm sebebi.

Biyografi Nasıl Yazılır?

Biyografi yazmak, üzerinde dikkatle durulması gereken bir konudur. Biyografi kaleme alınırken belirli kurallara uymak gerekirken, kronolojik sıranın takip edilmesi çok önemlidir. Araştırmaların büyük bir özenle yapılması ve özenle yazılması gerekir. Teknik eğitimler dışında alınacak sertifika eğitimleri yazma ve araştırma sürecinde önemlidir. Enstitü içinde yer alan online eğitim seçeneklerinden ve bilimsel araştırma ve yazma teknikleri eğitimi, araştırma yapma ve kaleme alma sürecinde destek verecektir. Biyografi yazma aşamaları aşağıda belirttiğimiz şekildedir.

Giriş bölümü: Biyografinin ilk bölümünü ifade eder. Biyografisi yazılan kişinin genel bilgilerine yer verilir. Anlatılan kişinin ailesi, soy ağacı ve çevresi hakkındaki bilgileri kapsar.

Gelişme bölümü: Anlatılan kişinin çocukluk yıllarını, eğitim yıllarını içeren bilgilere yer verilir. Bunlara ek olarak gelişme bölümünce özel hayattan, okul başarılardan ve zamanla oturan kişilikten söz edilir.

Sonuç bölümü: Biyografinin son kısmıdır, özel hayata ve iş hayatına yer verilir. Yaşamış olduğu evlilik, kariyer bilgileri anlatılır. İş hayatındaki başarılarına değinilir. Kişinin toplumdaki yeri anlatılır.

Biyografi ne anlama gelir?

Biyografi sözcüğü Fransızca kökenlidir. “bio” yaşam ve “graphie” yazı, çizgi kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Biyografi, sanat, siyaset, bilim, iş dünyası, spor gibi alanlarda yapmış olduğu çalışmalarla ün kazanmış kişilerin, yaşam hikayesini anlatan yazı türüdür. Biyografiler, tarihe ışık tutar

Biyografinin ilk örneği nedir?

Divan edebiyatındaki karşılığı ise “tezkire” dir. Şairlerin yaşamını aktarmak için düzenlenen ve “tezkire-i şuara” yani şairler tezkiresi diye bilinen yapıtlar da bu türe önemli bir örnektir.

Biyografi yazma aşamaları nelerdir?

Biyografisi yazılan girişi bölümünde kişinin temel bilgilerine yer verilir. Gelişme bölümünde İlgili kişinin çocukluk yıllarından, eğitim ve öğretim yıllarını içeren bilgilere yer verilir. Sonuç bölümü, biyografinin son kısmıdır, kişinin iş hayatı ve özel hayatını içerir.