Anders Celsius

Anders Celsius, İsveçli fizikçi, astronom ve matematikçidir. Babası astronomi profesörüydü. Astronomi, matematik ve deneysel fizik okuyan Celsius, bir süre Uppsala Üniversitesi’nde matematik profesörü olarak öğretim üyeliği yaptıktan sonra 1730’da Astronomi profesörlüğüne getirildi.

Doğum tarihi: 27 Kasım 1701, Uppsala, İsveç
Ölüm tarihi ve yeri: 25 Nisan 1744, Uppsala, İsveç

1725 yılında Uppsala Kraliyet Bilimler Derneği sekreteri oldu ve ölümüne kadar bu görevde hizmet etti.

1733 yılında kendisinin ve başlarının kutup ışıklarına (aurora borealis) ilişkin, 1716 ve 1732 tarihleri arasında yapılan 316 gözlemin sonuçlarını derleyerek yayımladı.

1732-1735 seneleri arasında Almanya’da, Fransa’da ve İtalya’da ki önemli gözlem evlerini ziyaret etmeye gitti.

Celsius, dünyanın kutuplardan daha basık olduğunu ileri süren Isaac Newton’un savını kanıtlamak amacıyla saha araştırması yapan Pierre Louis Maupertuis’un ekibiyle, Fransız Bilimler Akademisi tarafından düzenlenen bir sefere katıldı ve 1736 yılında İsveç’in kuzeyindeki Tornia’ya gitti. 1737 yılına kadar bu Fransız topluluğuyla kutup bölgesinde boylam ölçümü çalışmaları yaptı. Meridyen ölçümündeki katkılarıyla bu ekibin Isaac Newton’un savını doğrulamasına yardımcı oldu.

Dönüşte Uppsala’da 1740 yılında tamamlanan bir gözlemevi kurulmasına önayak oldu ve yaşamının son dört yılında orada görev yaptı. Jüpiter’in uydularının ışık şiddetindeki değişimi ve fotometrik yöntemlerle yıldızları inceledi, yıldız parlaklıkları, manyetik açılım gibi konuları inceledi.

1742 yılında sonradan kendi adıyla anılacak olan 100 dereceli termometre sistemini buldu. Bu amaçla buzun erime ve suyun kaynama derecelerini sabit noktalar olarak alıp aradaki farkı yüz eşit dereceye bölerek bugün kullanılan termometre sistemini oluşturmuştur. Bugün termometrelerde santigrat ya da santezimal yerine, “celsius” derecesi birim olarak kullanılmaktadır.

Biri Dünya’nın Güneş’e uzaklığının hesaplamasına yarayan yeni bir yönteme öbürü Dünya’nın biçimini saptamaya yönelik iki astronomi kitabı yazdı. Dünya’nın kutuplarda hafifçe basık olduğunu gözem yoluyla bulan ilk bilim adamlarından biri oldu.

Anders Celsius günümüzde kendi adını taşıyan sıcaklık ölçeğinin bulucusu olarak tanınır. Santigrat olarak da adlandırılan bu ölçek dünyanın her yanında özellikle bilimsel ölçümlerde kullanılır. Daha önce kullanılan sıcaklık ölçeğini Danzigli bir Alman fizikçi olan Daniel Fahrenheit 1714 yılında geliştirmişti.

Çalışmalarını daha çok Hollanda’da sürdüren Fahrenheit’ın adıyla anılan bu ölçek suyun donma noktasını 32F kaynama noktasını 212F olarak gösterir. Celsius 1742 yılında farklı bir sıcaklık ölçeği geliştirdi. Sıcaklık aralığını Fahrenheit’ın yaptığı gibi 180 değil 100 eşit parçaya (dereceye) ayırdı. Aslında Celsius buzun erime noktasını 100 suyun kaynama noktasını 0 olarak kabul etmişti.

Daha sonra 0 ile 100’u yer değiştirdi. Bu derecelendirme sekiz sene sonra Celsius’un öğrencisi Carl Linnaeus tarafından tersine çevrilerek bugün kullanılan durumuna getirildi. Başlangıçta bu ölçeğe yüz adım anlamındaki latince centum gradus’tan gelen santigrat ölçeği demişti. Ama 1948 yılında toplanan uluslararası konferansta adını bulucusunun adı olan Celsius ile değiştirdiler. Celsius derecesi C olarak adlandırılır.

Yanda İsveç’te Anders Celsius adına basılan pulların görüntüsü bulunmaktadır.

Anders Celsius, 25 Nisan 1744 tarihinde Uppsala, İsveç’de 43 yaşında verem hastalığından hayatını kaybetti. Ay’daki bir kratere de Celcius adı verilmiştir.

Santigrat (centigrade) adıyla da bilinen Celsius derecelendirme sistemi, Fahrenheit ve William Thompson Lord Kelvin’inkilerle birlikte bugün yaygın olarak kullanılan üç ısı ölçüm sisteminden biridir.

Kitapları

1730 – Nova Methodus distantiam solis a terra determinandi. (Güneş’e Dünya’dan mesafe belirlenmesi için Yeni Bir Yöntem)
1938 – De observationibus pro figura telluris determinanda (Dünya’nın şekli Belirlenmesi Üzerine Gözlemler)