Çocuklarda İdrar Kaçırma – ENÜREZİS

İdrar Kaçırma 4 ya da daha büyük yaşlardaki çocukların mesanelerinin istemsiz çalışması nedeniyle, gece ya da gündüz, yatağına ya da giysilerine istemli ya da iradedışı olarak yenileyen (haftada en az 2 kez) idrar kaçırması durumudur. Enürezis başlangıcı ve seyrine göre primer veya sekonder olabilir. Doğumdan itibaren sürekli altını ıslatan çocuklar primer, bir süre tuvalet eğitimi sağlandıktan sonra (en az 6 ay) alt ıslatma tekrar başlamışsa seconder gruba dahil olur. Altını ıslatan çocukların %80 i primer gruba dahildir. Enürezis nokturnal ve diurnal olabilir. Gece uykuda alt ıslatma durumuna nokturnal enürezis, gündüz uyanıkken alt ıslatma ise diurnal enürezis olarak isimlendirilmektedir.

Enürezis nokturnal 5 yaşından büyük çocukların, uyku sırasında, tekrarlayıcı nitelikte, istemsiz idrar kaçırması, bu davranışın üç ay süre ile en az haftada iki kez ortaya çıkması, okul ya da sosyal yaşantı ile ilgili bir sıkıntı nedeni ile olması ve bu durumun tıbbi bir hastalığa bağlı olmaması olarak tanımlanır. Nokturnal enürezis daha çok erkek çocuklarda, diurnal enürezis ise kız çocuklarda sık görülmektedir.

Gece alt ıslatması yaygın bir çocukluk problemidir. Bu problem düşük sosyoekonomik gruplarda, eğitim düzeyinin düşük olduğu ailelerde ve kurumlarda yaşama gibi psikososyal stres altındaki ve sosyal yönden olumsuz durumdaki çocuklarda daha sıktır. Enürezisin nedenlerini belirlemek oldukça güçtür. Biyolojik etkenler ve psikososyal etkenlerden söz edilebilir.

Biyolojik Etkenler

Ailesel yatkınlık söz konusu olabilir, kalıtımsal etmenler önemlidir. Yapılan araştırmalarda enüretik çocukların ebeveynlerinin geçmişlerinde aynı sorunla karşılaştıkları tespit edilmiştir. Bu çalışmalara bağlı olarak genetik yatkınlıktan söz etmek mümkündür.

Mesane fizyolojisi ile ilgili sorunlar olduğu tespit edilmiştir. 4 yaşındaki bir çocuğun mesanesi gece boşalmayacak kadar yeterli genişlemeye erişir. Enüretik çocukların ise işlevsel mesane kapasitesinin daha düşük olduğu, gelişimsel olarak bu sürenin uzadığı belirlenmiştir.

Uyku evreleri ile bağlantısının olduğu, derin uykudan hafif uykuya veya uyanıklığa doğru gidildiği durumlarda enürezisin olduğunu düşündüren bulgular vardır. Ebeveynler, problemin daha çok çocuğun derin uykusundan dolayı olduğuna inanırlar. Bu algılama muhtemelen, ebeveynlerin çocuğu idrar yaptırmak için kaldırmaktaki güçlüklerinden ileri gelmektedir. Gece alt ıslatmasının genellikle, gecenin ilk üçte birlik kısmında ve yavaş dalga uykusu sırasında olduğu yapılan çalışmalarda tespit edilmiştir.

Enüretik çocuklarda gelişimsel sorunlar görülmüştür. Hem motor hem de dil gelişiminde gecikme olduğu ve bu çocukların ergenliğe daha geç girdikleri saptanmıştır.

Hormonal etkenler de söz konusudur. Vücut gündüz geceye göre 2-3 kat daha fazla idrar üretir. Enüretiklerde hormonlara bağlı olarak gece idrar üretimi artmaktadır.

Psikososyal Etkenler

Tuvalet eğitimine erken başlama, katı tuvalet eğitimi ve anne-babanın uygunsuz veya kayıtsız tutumları alt ıslatma problemine zemin hazırlayabilir. Bu, genellikle titiz ve düzenli bir annenin baskılı tuvalet eğitimine karşı çocuğun pasif agresif bir tepkisidir. Tuvalet eğitimine, çocuğun mesane kasları üzerindeki denetimini kazanmaya başladığı 1.5 yaş civarında başlanması daha uygun olur. Bu dönemde çocuk tuvalete uygun aralıklarla götürülür ve tuvaletini uygun yere yapması desteklenir. Gündüzleri bez bağlanmayan çocuk, tuvaleti dışında idrar yaptığında bu sorunun üzerinde pek durulmamalı, daha çok önceki “başarıları” hatırlatılarak uygun davranışları pekiştirilmelidir. Çocuk tuvaletini söylemeye başlar başlamaz artık geceleri de bez bağlanmadan yatırılabilir. Tuvalet eğitimine 2.5 yaşından sonra başlanması da enürezis için zemin hazırlayabilir. Uzun süre bez kullanılması çocuğun mesane kas denetimini öğrenmesini geciktirebilir.

Aile düzenindeki önemli değişiklikler ve kayıplar gibi zorlu yaşam olayları, özellikle sekonder enürezise neden olabilmektedir. Ailede ölümler, ayrılıklar, boşanma, geçimsizlikler, hastalıklar ya da okulda başarısızlıklar gibi yaşam olaylarının yaratacağı anksiyete enürezis ile ifade edilebilir.

Kardeş doğumu ile başlayan sekonder enürezis, daha alt gelişim düzeyine gerileme belirtisi olabilmektedir. Bazen enürezis, kardeşe duyulan saldırgan duyguların ifadesi olarak da açıklanabilir.

Anne baba ilişkilerindeki olumsuzluk, çocuğa gereğinden sert davranma ve yeteri kadar zaman ayırmama, ihmal edilmesi, şiddetli cezalar verme, gerekli ilgi ve sevginin verilmemesi veya aşırı sıkıcı sevgi ve hoşgörü verilmesi, temizlik konusunda çocuğun ihmal edilmesi ve uzun zaman altı ıslak bırakılması (çocukta pis kokuya düşkünlük ve ondan haz alma duygusunun gelişmesi), annenin çocuğa bebek gibi davranması, çocuğun sık sık üşütülmesi vb. sebeplerden dolayı enürezis ortaya çıkabilmektedir. Bu gerileme davranışı; tırnak yeme, parmak emme gibi bir takım başka gerileme davranışları ile bebeksi hareketleri ya da konuşmaları da beraberinde getirebilmektedir.