Dosya Uzantıları (Soyadları)

Bizim nasıl soyadımız varsa bilgisayardaki dosyalarında soyadları vardır. Ve buna dosya uzantısı diyoruz. Dosya isminden hemen sonra uzantısı yazılır. Dosya adı ve uzantısı bir birinden nokta işareti ile ayrılır. 

Dosya uzantısı, bilgisayar sistemindeki dosya ve uygulamaların hangi program veya işletim sistemiyle çalıştığını gösteren takılar. Dosyaların uzantıları, dosya isminden nokta (.) ile ayrılır.

Örneğin; Microsoft Office üzerinden kaydedilen bir Excel dosyasının adının sonunda “.xls” takısı olur. Bu sayede işletim sistemi, bu dosyanın bir sonraki çalıştırılmasında Microsoft Excel programını kullanacağını tespit eder.

Bazı örnek dosya uzantıları…

Bir müzik dosyasına çift tıkladığınızda media player, winamp vb.. müzik dosyalarını çalıştırabilen bir program açılarak bu ses dosyasını çalar. Aynı şekilde bir word dosyasına tıkladığınız zaman Microsoft word programı açılır. Peki tıkladğınız dosya neden media playerle açılmazda wordle açılır. Çünkü uzantısı ses dosyasına ait değildir.

Dosya Uzantısı Nedir?

Karmaşık işlemleri, insanlara kıyasla çok daha hızlı hesaplama kabiliyetine sahipken herhangi bir komut almadan ne yapacağını bilemeyen bilgisayarlar, insanların üniformalarından mesleklerini anlayabilmeleri gibi dosya uzantıları sayesinde de o dosyaları tanıyabiliyor. İşletim sistemi ya da diğer programların, dosyaların hangi formata sahip olduğunu, hangi yönde kullanılabileceğini anlamaları, dosya uzantısı aracılığıyla mümkün oluyor.

Dosya isminden sonra gelen nokta işaretinin arkasına eklenen genellikle en az bir, daha az sıklıkla görülebileceği gibi dört ve üstü karakterden oluşan dosya uzantıları, dosyalar çalıştırılabilmesi ve yürütülebilmesinde etkili rol oynuyor. Kimi zaman zararlı yazılımların etkileri veya sistemde oluşabilecek sorunlar dolayısıyla dosya uzantı hatasıyla karşı karşıya kalınabiliyor. Bu nedenle var olan dosyalar kullanılamaz hâle gelebiliyor.

Fakat bu durum, manuel müdahaleler neticesinde sonlandırılabiliyor. Zira birçok işletim sistemi, dosyaların uzantılarının elle değiştirilebilmesine olanak veriyor. Böylece daha önce formatı bilinen dosyaların uzantıları eski hâline döndürülebiliyor. Çeşitli basılı kaynaklarda ya da internet sitelerindeki mini rehberler sayesinde bu tarz sorunların üstesinden kolayca gelinebiliyor. İlgili rehberlerde yer alan ekran görüntüleri, işlemleri kısa sürede tamamlayabilmenize imkân tanıyor.

Dosya uzantı sorunlarını küçük bir örnekle aktarmak çoğu zaman yararlı olabiliyor. Bir müzik parçasına ait dosyanın uzantısı “.mp3” şeklindeyse ve bu dosya, artık bir müzik dosyası olarak tanımlanmıyorsa, kullandığınız işletim sisteminin dosya uzantı değişim işlem yönergelerini takip ederek bu dosyaya -eğer sonunda bulunmuyorsa ya da değişmişse- “.mp3” son ekini getirerek dosyayı yeniden kullanılabilir kılabilirsiniz.

Uzantıları Farklı Olan Dosyalar, Her Programla Çalıştırılabilir mi?

Ortak amaca hizmet eden programlar, belirli dosya uzantılarına sahip dosyaları çalıştırabilmek ve yönetebilmek üzere hazırlanıyor. Bazı program ve dijital oyunlara ait dosyalar ise yalnızca o program ve oyunun tanımlayabildiği dosya formatlarını beraberinde getiriyor. Bu noktada, uzantısı “.zip” ya da “.rar” gibi bir sıkıştırılmış dosya; arşivleme işlemleri gerçekleştirebilen birçok uygulama tarafından tanınabiliyor.

“.forge”, “.resources”, “.texdb” gibi uzantılara sahip dosyalar, yalnızca ilişkilendirildiği dijital oyunlar tarafından tanımlanıp uygulamanın işleyişine göre kullanılıyor. Tabii farklı ve standart kullanıcılar için “erişilmez” yapıdaki dosya uzantıları, aslında tamamen erişilmez olarak tanımlanamıyor. Zira tersine mühendislik işlemleriyle sıra dışı uzantılara sahip dosyaların içerdiği verilere ulaşabilen mod geliştiricileri ve bilgisayar korsanları bulunuyor.

En Çok Kullanılan Dosya Uzantıları

Dosya uzantısı kavramı, standart bilgisayar kullanıcılarının gündemlerinde pek olmasa bile bu uzantılar yardımıyla gün boyunca birçok işlem yapıp bilgisayar kullanım faaliyetlerini sorunsuz şekilde sürdürebiliyorlar. Hangi tür dosyaların, hangi formatta üretildiği ve ne gibi dosya uzantıları içerdiği, kullanıcıların, bilgisayar genel kültürünün gelişimi ve karşılaşılabilecek sorunlara müdahale edebilme yeteneklerinin gelişim katedebilmesi bakımından önem arz ediyor.

En çok kullanılan dosya uzantılarını gruplandırarak öğrenmek çok daha kolay oluyor. Bu nedenle multimedya ve ofis araçlarının tanımlayabildiği dosya uzantılarından başlayıp daha spesifik programların tanımlayabildiği dosya uzantısı çeşitlerine doğru uzanmak, yararlı olabiliyor. Teknoloji içerikli sohbetlerde adı sıklıkla geçen “tanıdık” dosya uzantıları olabildiği gibi güncelliğini zaman içerisinde yitirmiş olan sayısız uzantı da bulunuyor.

Multimedya Dosya Uzantılarından Bazıları (Ses)

Artık hemen herkesin bildiği dosya uzantılarının başında “.mp3” geliyor. Bilgisayar, müzik çalar, telefon gibi sayısız aygıt tarafından tanımlanabilen dosyalar, MP3 Audio File/MP3 Ses Dosyası formatına karşılık geliyor. Dosya yaratım sürecinde seçilen kalite unsurlarına göre bitrate ve kHz değeri farklılık gösteren “.mp3” dosyaları, yıllardır en çok kullanılan ve bilinen dosya uzantıları arasında yer alıyor.

WAVE Audio File/WAVE Ses Dosyası şeklinde tanımlanan ve uzantısı “.wav” olan dosyalar müzik tutkunlarının yakından tanıdığı, yüksek kaliteli ses formatlarından birini temsil ediyor. Oluşturulma sürecinde çeşitli sıkıştırma işlemlerine tabi tutulan ve kimi müzikseverlerin ortaya çıkan kalite kaybını tespit edebildiği “.mp3” dosyalarının aksine hiçbir sıkıştırma işlemine uğramayan ses verilerini içeren “.wav” büyük dosya boyutlarına sahip oluyor.

Müzik arşivini iTunes üzerinden edinen kullanıcılarının dikkatini çekmiş olabilecek “.m4a”, Windows Media Player yardımıyla CD’lerini ses dosyasına dönüştürenlerin yakından tanıdığı “.wma”, mp3 oynatıcılarında listeler hazırlayıp o listeleri dışarı aktaranların gözbebeği “.m3u”, müzik üretimi yapanların kadim dostu “.mid” hem ses verileri hem de ses verilerine ait ayrıntıları içeren dosyaların uzantıları oluyor.

Multimedya Dosya Uzantılarından Bazıları (Video)

Bilgisayar ya da telefon aracılığı ile multimedya içeriklerini takip etme eylemi, son yıllarda hayli popülerleşmişken video temelli multimedya dosya uzantılarını tanımak, gerekli bu noktada olabiliyor. Encoding olarak nitelendirilen işlemin verimli sonuçlar doğurduğu, bu nedenle az yer kaplamasına karşın yüksek kaliteli görüntüler sunabilen “.mp4” dosya uzantısı, teknoloji meraklıları tarafından yakından tanınıyor.

MPEG-4 Video File/MPEG-4 Video Dosyası formatına karşılık gelen dosya uzantısı, 4K ve 8K çözünürlüklü video dosyalarının bile görüntü kalitesinden taviz verilmeden taşınabilir boyutlarda kalmasını mümkün kılıyor. Dosya boyutları konusunda “.mp4” kadar başarılı olamasa da sunduğu görüntü kalitesiyle kullanıcıları memnun eden “.wmv” ise Windows Media Video File/Windows Media Video Dosyası’nın uzantısı oluyor.

2000’li yılların başlarından itibaren cep telefonu ile video çekmeye başlayan kullanıcıların rahatlıkla anımsayabileceği “.3gp”, iTunes aracılığıyla video satın alan ya da kiralayan kullanıcılarının tanıdığı “.m4v”, bir dönem sınırlı sayıda oynatıcının yürütebildiği “.rm” ve video dosyalarına alt yazı hazırlayan film tutkunlarının favorisi “.srt” video cephesindeki multimedya dosya uzantıları arasında yer alıyor.

Ofis Dosya Uzantılarından Bazıları

Gün boyunca ekranınızda açık olabilen kelime işlemcileri ve tablo uygulamaları, birer dosya uzantısıyla geliyor. En popüler kelime işlemcilerden Microsoft Word, kullandığınız ofis aracının versiyonuna göre “.doc” ya da “.docx” şeklinde üretilebiliyor. Yalnızca Microsoft’un Word programıyla değil diğer birçok kelime işlemci tarafından da tanımlanabilen dosya uzantısı, dosyaları farklı platformlarda ve alternatif araçlarla da düzenleyebilmenize olanak veriyor.

Karmaşık tablolar ve hesaplamalarla uğraşıyorsanız, Microsoft Excel’e en az bir defa yolunuz düşmüştür; Excel’in dosya uzantısı da yine kullandığınız ofis aracının sürümüne göre “.xls” veya “.xlsx” olabiliyor. Sunumlar hazırlayabileceğiniz Microsoft PowerPoint ile elde edeceğiniz dosyalar “.ppt” veya “.pptx”, Microsoft Access ile oluşturabileceğiniz veritabanı dosyaları “.mdb”, Microsoft Publisher ile üreteceğiniz dosyaların uzantısı ise “.pub” şeklinde görünebiliyor.

Veri, Görüntü, Sistem, Web ve Çalıştırılabilir Dosya Uzantılarından Bazıları

Bilgisayar oturumlarında, arka planda neler olup bittiğini öğrenmek isteyen kullanıcılar, dosya uzantılarını merak edebiliyor. “.dat” ile sonlanan dosyaların, veri dosyalarını temsil ettiği; “.jpeg”, “.png”, “.gif” gibi uzantıların görüntü; “.dll”, “.sys”, “.dmp” dosya formatlarının sistem; “.html”, “.asp”, “.php” şeklindeki uzantıların web; “.apk”, “.exe”, “.jar” ve “.app” dosya formatlarının, çalıştırılabilir dosyaları temsil ettiğini öğrenmek, işe yarayabiliyor.

İşletim sistemlerinin, bilgisayar programlarının ve oyunların, ilerleyen yıllarda daha pek çok uzantıyla kullanıcıların karşısına çıkacağına kesin gözüyle bakılıyor. Zira son birkaç yılda dahi sayısız dosya uzantısı, teknoloji meraklılarının hayatına girdi, girmeye de devam ediyor.

Verilerinizi yedekleme, tüm cihazlardan ve bulunduğunuz her yerden verilerinize erişebilmek için bulut sunucu teknolojisinden faydalanabilirsiniz. Üstün sanallaştırma teknolojisine sahip cloud server servisleri ile tüm verilerinizi güvenli bir şekilde yedekleyebilir ve yönetebilirsiniz.