İhtiyaçlar kaça ayrılır?

Yapılan açıklamalardan sonra ihtiyacın başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

1. İhtiyaçlar sonsuzdur.

2. İhtiyaçların şiddet dereceleri farklıdır. Her ihtiyaç tatmin edilmediği zaman aynı acıyı vermez. Bunların şiddet dereceleri farklı olduğu için sınırlı olanaklar ihtiyaçlar arasında pay edilirken giderilmediği zaman kişiye en büyük acıyı verecek olan ihtiyaçtan başlamak üzere daha az ihtiyaç duyulana doğru bir sıralama yapmak gerekir.

3. İhtiyaçlar tatmin edildikçe bunlara duyulan istek azalır. Örneğin, çok susayan bir insan ilk bardağı içtiğinde ihtiyacını karşıladığından büyük bir rahatlama hisseder. İkinci, üçüncü bardakları içtikçe susuzluk ihtiyacının şiddeti iyice azalır. Dördüncü bardak onun susuzluğunu tam gidermiş yani ihtiyacın şiddeti sıfır olmuştur. Bu noktaya doyum noktası denir. Eğer bu insan dört bardaktan fazla içmeye devam ederse bu kez acı duymaya başlayacaktır.

4. İhtiyaçların bir özelliği de ikame edilebilir olmalarıdır. Bu özellik, giderilemeyen bir ihtiyacın yerine ona yakın bir başka tatmin aracının kullanılmasıdır. Örneğin, tereyağı yerine margarin, bal yerine pekmezin seçilmesi, sinema yerine tiyatroya gidilmesi gibi.

İhtiyaçlar, ABD’li Psikolog Abraham H. Maslow (Abraham H. Maslov) tarafından beş gruba ayrılmıştır. Maslow teorisi veya ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisi, 1943 yılında yayımlanmış bir çalışmada ortaya atılmış ve sonrasında geliştirilmiş bir insan psikolojisi teorisidir. Bu teorinin, davranış ve tutumları açısından insan ihtiyaçlarını sınıflandırması büyük oranda kabul görmüştür.

Maslow, güdüleri aşamalı bir yapı içinde görür ve insanların alt basamaktaki ihtiyaçları giderilir giderilmez üst basamaktakileri doyurmaya yöneleceğini kabul eder. Maslow, ihtiyaçları şu şekilde kategorize etmektedir:

1. Fizyolojik ihtiyaçlar: Temel içgüdüsel ihtiyaçlardır. Yemek, içmek, uyumak, solumak gibi ihtiyaçlar bu kategori için örnek olarak verilebilir.

2. Güvenlik ihtiyacı: İnsanlar, can ve mal varlıklarının korunmasına ihtiyaç duyarlar.

3. Sevgi ve aidiyet ihtiyacı: Sevme, sevilme, bir gruba mensup olma, yardımseverlik, şefkat türündeki ihtiyaçlar bu gruba örnek gösterilebilir.

4. Saygı ihtiyacı: İnsanlar sevmek, sevilmek dışında kendilerine saygı duyulmasını da isterler. Tanınma, sosyal statü sahibi olma, başarı elde etme, takdir edilme gibi ihtiyaçlara yönelirler.

5. Kendini gerçekleştirme ihtiyacı: Alt kategorilerdeki ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra zorlu hedefleri başarmak, kapasitesini artırmak, yeteneklerini geliştirmek gibi ihtiyaçlara yönelirler.